U petak 05.10. u 20:30 u projekcijskoj sali Kino kluba Split možete prisustvovati prvoj projekciji iz kratkog dvotjednog ciklusa posvećenog eksperimentalnom autorskom opusu Pierrea Clémentia (1942-1999)
Pierre Clémenti
Uz Klausa Kinskog (1926-1991) i aktivne veterane poput Maxa von Sydowa (1929) i Udoa Kiera (1944) prerano preminuli Pierre André Clémenti (1942-1999) vjerojatno je najreprezenttativniji primjer tzv. internacionalnog glumačkog freelancera među kojima hrvatska filmska publika posljednjih desetlječa, silom prilika, razaznaje i uvjetovano apatridski raspoloženog doajena Radu Šerbedžiju. Clémenti, koji je prethodno več bio subjekt analize na web stranicama Kino kluba Split, i to isprva kao aktivni član marginalne francuske sineaske skupine Zanzibar, te potom kao akter u nekoliko klasičnih filmova iz domene filmske avangarde koje smo prikazali u različitim ciklusima tijekom proteklih godina, na svijet je došao zahvaljujući avanturizmu svoje majke korzikanke Rose Clémenti koja je iz zavičajnog milieua kojim su dominirale koze i dekadentni turisti odlučila izbjeći pod svjetla Pariza gdje se zaposlila kao portirka, te mlada i naivna netom zatrudnila s nepoznatim muškarcem u čijem društvu nije dugo uživala, Piereovim ocem, kojemu kasnije nije bilo moguće utvrditi identitet. Zarana shrvan depersonalizacijskim sindomom i neurotskim blokadama zbog kojih je uz fazne razgradnje narkoticima i razvoj ovisnosti svakodnevicu vezao uz lokalne teatre i formalni studij glume što mu je omogućilo improvizaciju na pozornici kao kompezaciju za nedostatak orijentira u socijalnoj realnosti, Clémenti je pristajao na sve što su njegovi kolege tretirali kao manifestaciju ekstremno rizičnog umjetničkog avanturizma. S nepunih osamnaest godina odradio je nekoliko uloga u erotskim goteskama i neuspjelim pokušajima implementiranja talijanske tradicije tzv. Spaghetti Westerna (koji je ishodišno, šo je manje poznato, fancuski koncept uttemeljen davne 1908. na projektu Riffle Bill, le roi de la prairie (Riffle Bill, kralj prerije) u režiji Victorin-Hippolytea Jasseta (1862-1913), najpoznatijeg kao pionira dominantnog suvremenog fenomena filmskog serijala. Tek nekoliko produkcija u kojima je nastupao mladi Clémenti doživjelo je kino distrribuciju, a ostali projeki su odbačeni pod prrigovorom o šundu za koji nisu osigurane daljnje investicije. Tijekom snimanja filma Adorable menteuse (Dražesni prevarant; 1962) u režiji Michela Devillea (1931), majstora kadriranja seduktivnih muško-ženskih igara i pripadajuće im ljubavne okrutnosti, u kojem je Clémentiu dodijeljena minorna (cameo) uloga, te mu se ime nije našlo na odjavnoj špici, kao pomalo anemičnog mladića iznimne impresije, nenametljivog i romantično duhovno odsutnog, primjetio ga je slavni Luchino Visconti (1906-1976) koji se na setu našao u sklopu priprema za talijansko-francusku koprodukciju Il gattopardo (Leopard; 1963), trosatnu povijesnu dramu (Zlatna palma u Cannesu iste godine) za koju su u glavnim rolama angažirani Burt Lancaster, Claudia Cardinale, Rina Morelli, Mario Girotti (Terence Hill) i Alain Delon. Zahvaljujući ugovoru o odrađivanju sporedne uloge Francescoa Paoloa Pierre Clémenti se prvi puta našao u društtvu velikih filmskih zvijezda i osjetio “efekt crvenog tepiha” pod nogama. Uslijedili su zapaženi glumački angažmani relizirani u suradnji s internacionalnim redateljima poput Carlosa Vilardebóa (As Ilhas Encantadas – Kao Čarobni otoci; 1965), Bernarda Borderiea (Brigade antigangs – Protuteroristi; 1966), Jeana Aurela (Lamiel, 1967), Luisa Buñuela (Belle de Jour – Ljepottica dana; 1967 i La voie lactée – Mliješni put; 1969), Coste-Gavrasa (1 homme de trop (1 čovjek previše; 1967), Francisa Leroia (Pop’ game – Igra ispadanja; 1967), Vittoria Capriolia (Scusi, facciamo l’amore? – Oprostite, biste li vodili ljubav?; 1968), Bernarda Bertoluccia (Partner – 1968 i Il conformista – Konformist; 1970), Edoardoa Brunoa (La sua giornata di gloria – Njegovi slavni dani; 1969), Pier Paoloa Pasolinia (Porcile – Svinjac; 1969) i Liliana Cavani (I cannibali – Kanibali; 1970). Nomadski život koji je Clémenti sebi nametnuo u periodu kada su samo rijetki popularni glumci u rijetkim prilikama izbivali iz okvira nacionalnih kinematografija izazvao je brzo zasićenje konvencionalnim filmskim produkcijama (dodano poticano i ovisničkom paradigmom ličnosti), te uzgred izazavao fascinaciju naizgled slobodnijim formama umjeničkog angažmana i paralelnu afektaciju sineatskom undergound prozvodnjom. Već 1967. realizirao je svoj prvi eksperimentalni film (Visa de censure n°X – Cenzorska licenca br.X) u kojem je temeljito poremetio pravila montažnog postupka odgađajući produkcijske informacije do 23 minute (film traje 42 minute, te čak pet minuta prije zadnje sekvence odjavio uradak navodeći temeljne tehničke specifikacije, štto je protumačeno kao manična potreba da se proces proizvodnje filmskog sadržaja prologomenski kondenzira i sadržajno demarkira u pravcu psihodelične apstrakcije, na tragu trenda prisutnog u tom peiodu u okviru američke filmske avangarde. Nakon realizacije još jednog autorskog kraćeg metra naslovljenog La révolution n’est qu’un début. Continuons le combat (Revolucija je ttek počela. Nastavimo borbu; 1968) stupio je u prijateljski kontakt s danas gotovo zaboravljenom legendom američkog undergrounda (New York) iz šezdesetih godina prošlog stoljeća Peterom Emmanuelom Goldmanom (1939), te odigrao glavnu ulogu u njegovoj francusko-ameičkoj koprodukciji Wheel of Ashes (Pepeo pepela; 1968). Dramaturški, film je parafraza životne situacije u kojoj se Clémenti ttada nalazio (potraga za stvoriteljem tijekom lutanja parirškim ulicama pod utjecajem indijskih veda i hipertofirane spolne potrebe), a vizualno je satkan od sfumatoznih slika koje reprezentiraju vizije, vividna snoviđenja i halucinacije. Uz anonimnu dankinju Katinku Bo u glavnoj ženskoj ulozi u filmu je nastupila i jedna od zapaženijih dama francuskog novog vala Juliet Berto (1947–1990). Iste godine s pariškim eksperimentalnim readateljem Marc-Gilbertom Guillauminom (poznat pod pseudonimom Marc’o) snima uradak Les idoles (Idoli; 1968), pomalo grubu satiru na prethodno spomenuti trend novog vala u fancuskoj kinematografiji koji je svom autoru donio više štete nego koristi rugajući se s fenomenom koji će vremenom postati “sveta krava” u širem kontekstu nacionalne kulture i kulturne proizvodnje. Istovremeno, i sam je Clémenti zbog svojih autorskih radova iz te faze (Souvenirs souvenirs; 1968, Livret de famille; 1968, Positano; 1969, Art de vie; 1969, Esméralda; 1970 i L’ange et le démon; 1971) prozivan zbog rovarenja situacionističke filozofije i pidružene joj kinematografije koja je, zahvaljujući “patentnom nalazu” kinematičkog načina proizvodnje socijalne informacije u “režiji” kontroverznog autora Guy Debbora (1931–1994) (teoriju je recentno vrlo uspješno revitalizirao američki lingvist-intedisciplinarist Jonahan Beller), također postala ekskluzivna salonska tema i nepobini intelektualni stećak novije francuske tradicije socijalne misli. Dodatna provokacija bila je kolaboracija sa švicarskim slikarom Olivierom Mossetom (1944) s kojim je snimio pornogafsku vinjetu Un film porno (1968) inspiriranu Mossetovim iskustvom boravka u Warholovom pogonu Factory u New Yorku. Uslijedila je avantura s opskurnom filmskom grupom Zanzibar (može se reći kako je predstavljao njihovog povremenog, pridruženog člana) koju je predvodio i danas agilni sublimni romantičar Philippe Garrel (1948). Tijekom druženja umjetnika koje je financiala Sylvina Boissonnas (1942), bogata nasljednica iz ugledne francuske filantrropske dinastije Schlumberger (prvobitno monopolisti tekstilne industrije 19. stoljeća) koja se, kao ljubiteljica moderne umjetnosti, zarana osobno oduševila globalnom undergound produkcijom, Clémenti je odradio zapaženu ulogu Isusa u blasfemičnom “passion-play” nadrealističkom Garrelovom poluamaterskom filmu Le lit de la vierge (Postelja za djevicu; 1969) snimanom na lokacijama u Maroku, te na južnoj talijanskoj obali i u Parizu. Sedamdesete godine prošlog stoljeća Pierre André Clémenti dočekao je narušenog zdravlja nakon godina ovisnosti zbog čega je u pauzama filmskih setova česo boravio na bolničkim terapijama i zanemario vlastitu produkciju. Iako je u tom periodu realizirao svega nekoliko autorskih filmova, da bi se tijekom osamdesetih posvetio gotovo isključivo glumačkim angažmanima, njegov nemirni duh i stalna potreba za radikalnom promjenom uvjetovana krizom ideniteta rezultirali su impresivnim nizom zapaženih uloga u filmovima redatelja poput Miklósa Jancsóa (La pacifista – Pacifist; 1970), Francoa Brocania (Necropolis; 1970), Glaubera Rochae (Cabezas cortadas – Glavosjeci; 1970), Jean-Pierrea Prévosta (Jupiter; 1971), pethodno spomenutog Philippea Garrela (La cicatrice intérieure – Unutarnji ožiljak; 1972), Édouarda Molinaroa (L’ironie du sort – Ironija sudbine; 1974), Dušan Makavejeva (Sweet Movie; 1974), Freda Hainesa (Steppenwolf – Stepski vuk; 1974, ekranizacija kultnog romana Hermanna Hessea u kojoj je nastupio zajedno s Max von Sydowom), Jean-Jacquesa Andriena (Le fils d’Amr est mort – Amrov sin je mrtav: 1975), Franka Cassentia (L’affiche rouge – Crveni proglas; 1976 i La chanson de Roland – Rolandov poj; 1978 s Klausom Kinskim), Edgardoa Cozarinskyog (Les apprentis sorciers – Čarobnjakovi šegrti; 1977 u kojem je u glavnoj ulozi nastupio Dennis Hopper) i Alaina Fleischera (Zoo zéro; 1979, također s Klausom Kinskim). Uslijedila je dekada u kojoj je Clémenti, primarno zbog oštećenja jetre koje ga je sputavalo na seovima prihvaćao uglavnom jednostavnije televizijske produkcije i izbjegavao teške uloge, ali isovremeno snimio i svoj šioj publici najpoznatiji film À l’ombre de la canaille bleue (U sjeni plave nakaze; 1986), ekspeimentalnu kriminalističku dramu s heroinskim motivom u prvom planu, izmještenu u imaginarni grad Necrocity koji kontroliraju brutalne policijske snage, a građani se masovno odaju dekadentnim porivima. Clémenti je na ovom pojektu radio šest godina primarno inspiriran motivima iz literature Jeana Geneta (1910-1986), te (u produkcijskom peiodu filma plasiranim) provokativnim romanom Cities of the Red Night (Gradovi crvenih svjetala) Williama S. Burroughsa (1914-1997). Filmu su neki kritičari zamjerili podkonteksualnu islamizaciju (promotivno je tumačen kao kritika surovog administraivnog tretmana dijela arpskog stanovništva u Francuskoj), imajući prvenstveno na umu pethodno registirano Clémentievo jalovo iskustvo prvosupanjske religijske potrage za smislom života i pretposavljenim inteligibilnim autoritetom unutar temeljito instiucionaliziane kršćanske matrice koja je okončana razočarenjem i naprednom ovisničkom supstancijalnom razgadnjom ličnosti. Kao slikoviti objektivni komentar prenosimo konciznu opasku s IMDB portala:
“Trippy dystopia of drugs: “I fray vein by vein above a sky of absence, led by inertia.” Empire of dark sex: “His eager fingers look for the slot of her vagina among the dead fish. Clouds of sperms armed with Corona beer and rocket launchers. Fire now.” Kingdom of death: “I then understood that sex was only an excuse, a stepping-stone to death. I felt nothing, while taking her into my arms. I turned out to be a killing machine.”
U naznačenom periodu Clémenti se razveo od svoje prve supruge, glumice Margareth Clémenti (1948) koja je do preranog umirovljenja 1980. Ostvarila zapažene uloge u filmovima poput Medea (1969) Pier Paoloa Pasolinia, Il Casanova di Federico Fellini (Cazanova Federica Fellinia; 1976) i Le berceau de cristal (Koljevka od kristala; 1976) Philippea Garrela. U braku s Margareth Pierre je dobio prvog sina Balthazara, a s atraktivnom Nadine Clémenti, propalom glumicom koju je upoznao početkom osamdesetih godina tijekom snimanja filma Cauchemar (1980) u režiji Noëla Simsoloa, te potom i oženio, dočekao je i drugog sina Valentina. Među zapaženije uloge iz te faze, uz niz televizijskih angažmana, spadaju one ostvarene u filmovima Jamesa Ivorya (Quartet; 1981), Jacquesa Rivettea (Le pont du Nord – Sjeverni most; 1981), James Toback (Exposed – Izložena; 1983 s Nastassjom Kinski i Harveyem Keitelom), Yvesa Boisseta (Canicule – Pseće vrijeme; 1984), Raphaëla Delparda (Clash; 1984) i Petera Fleischmanna (Es ist nicht leicht ein Gott zu sein – Nije lako biti Bogom; 1989 zahvaljujući kojem je ostvario naum da glumi Boga kad već nije uspio doprijeti do tako čega). Tijekom posljednje dekade života orijentirao se na uloge sukladnije senzibilitetu i produkcije bliže standardima underground/eksperimentalne kinematografije. Glumio je u filmovima Jean-Claude’a Roya (Massacres – Pokolji; 1991) Alaina Raousta (Attendre le navire – Pred plovidbu; 1993), Stelios Pavlidis (Ypoptos politis – Sumnjivi gađanin; 1994), Joãoa Césara Monteiroa (Le bassin de J.W. – Bedra John Waynea; 1997), a karijeru okončao u ortodoksno konvencionalnim okvirima projekta Hideous Kinky (Skriveni šarm; 1998 s Kate Winslet u glavnoj ulozi) Gilliesa MacKinnona i sumornoj TV drami Le goût des fraises (Okus jagoda; 1998) obraćenog dokumentariste Franka Cassentia s kojim je surađivao i na prethodno spomenutom financijski propalom povijesnom spektaklu Rolandov poj (1978) u društvu Klausa Kinskog. Pierre André Clémenti umro je od raka jetre 27. Prosinca 1999. u 57. godini., te po vlastitoj želji sahranjen na malom groblju u provincijskoj komuni Soucy na tlu sjevernofrancuske slobodne pokrajine Burgundije. Za života je realizirao impresivnih 111 uloga i režirao 13 autorskih eksperimenttalnih filmova.
U sklopu kratkog dvotjednog ciklusa Kino klub Split prikazuje četiri autorska filma Pierrea Clémentia:
05.10.2018.
A L’ombre de la Canaille Bleue (1986)
Soleil (1988)
12.10.2018.
New Old (1979)
Visa de censure n° X (1967)
A L’ombre de la Canaille Bleue (1986)
Od prve minute sedimentarno realiziran anarhično/kaotično definiranim layerima koji istovremeno nameću jasnu reminiscenciju na revolucionarne društvene procese unutar novije francuske povijesti i ironiziraju ih kadrovima gotovo mehaničkih gibanja manjih skupina građana (Clémenti je težinu revolucionarnog procesa minorizirao kao akutno-aktualnu dirigianu političku potrebu, a temelj manifesiranja nezadovoljstva mase rezaznavao u skladu s naprednom marksističkom antropološkom doktrinom o revoluciji kao permanentnom procesu vrste. Introdukcija u osebujnu sineatsku percepciju nereda i paralelne eskalacije policijske brutalnosi voiceoverom glavnog antijunaka zadana je kao premisa – tipična medijska infomacija o nestanku 300 kilogama heroina s crnog tržišta imaginanog grada Necrocitya. Kalibrirajući inezitet nezadovoljstva mase vlasititim ovisničkim sklonostima Clémenti je antropocentrično u forrmi nenametljivog situacionističkog alter-ega (montažni narativni duel Generala Korzacouille i/ili Flasha koje osobno tumači) nametnuo temeljnom dramaturškom toku kompulzivne sumanute kopule vezane uz premetanje heroinske u intelektualnu krizu, te političku ulogu vlasti prigodno sveo na uklanjanje leševa s ulica. Grotesknom agesivnom policijskom premetačinom opskurnog prostora queer komune kojom dominiraju ogoljene grogirane i narkotizirane pojave otpočinje eksperimenalno filmska akcija lova na Kapetana Speeda (Jean-Pierre Kalfon), čovjeka čija sekretarica ima “bradavicu umjesto klitorisa”. U pauzama između dva segmenta mahnitanja nad nemoćnim žrtvama, policajci se međusobno dogovaraju oko poželjnog paralelnog premlaćivanja grupe arapskih imigranata koje predvodi Hassan (Achmi Gachem), orijentalni “pastuh” koji rijetko izlazi iz kafane u kojoj tandrče minimalistički disko ritam. Pod pritiskom policijskih snaga sklonih ideološkim obratima koje provode u pozadini svakodnevnih ritualnih sodomističkih aktivnosti, dvije se marginalne skupine istovremeno privlače i odbijaju u filmskim gabaritima ove tmasto kolorirane no-budget fikcijske kriminalističke afere s distopijskim aluzijama koja se često navodi kao najvažniji uradak unutar korpusa francuskih (pariških) underground filmova. Produkcija je trajala 6 godina, a Pierre Clémenti popisuje režiju, scenarij, kameru (35 mm 1.37:1, asistent François Hernandez) i montažu, a inventivni soundtrack (osim pjesme Rickya Darlinga) je osmislio Gilbert Artman (poznat po radu sa skupinom Urban Sax).
Trajanje: 81 minuta
Jezik: francuski/engleski (engleski titlovi)
Država: Francuska
Tehnika: kolor
Soleil (1988)
Kratkometažni filmski eksperiment Soleil može se tumačiti i kao svojevrsna coda dvije godine starijeg projekta A L’ombre de la Canaille Bleue, odnosno paradoksalna naknadna intervencija koja donosi optimističnu racionalizaciju filmske opsesije (u kombiniranoj formi koloritne difuzne patiniranosti i monokromatskog dokumentiranja) izvedenu iz potrebe za intimnom lirskom ispovijesti nakon ovisničkog perioda života kojom je Clémenti ujedno i okončao svoju redateljsku karijeru.
Trajanje: 16 minuta
Jezik: francuski (engleski titlovi)
Država: Francuska
Tehnika: kolor (35 mm 1.37:1)
Ukupno trajanje programa: 97 minuta
Projekcije petkom u Kino klubu Split edukativnog su karaktera, namijenjene članovima i ostalim zainteresiranima, ulaz je besplatan, svi su dobrodošli…
Za Kino klub Split:
Darko Duilo
…
